Türkiye’nin en verimli tarımsal arazisi olan Küçük Menderes Havzası’nda 1968 yılında kurulan S.S. Ödemiş Bademli Fidancılık Tarımsal Kalkınma Kooperatifi, meyve fidanı üretimindeki yarım asırlık tecrübesi ve ar-ge çalışmalarıyla sürdürdüğü öncü çalışmalarını, süs bitkisi alanına da taşıdı. Meyve fidanı üretiminde yurtiçi ve yurtdışında örnek çalışmalar yürüten Kooperatif, kendi bünyesinde kurduğu 110.000 metrekarelik Genç Fide Üretim Tesisi’nde çelikten itibaren torflu süs bitkisi üretimi de yapıyor.
Kooperatif olarak; yurtiçi ve yurtdışı pazara yönelik, 5553 sayılı Tohumculuk Kanunu doğrultusunda standart/sertifikalı meyve fidanı üretimi yaptıklarını dile getiren Kooperatif Başkanı Hurşit Nallı şöyle devam etti: “Ortaklarımızın fidanları dünya standartlarında olup başta Türki Cumhuriyetleri olmak üzere (Özbekistan, Kazakistan, Dağıstan, Azerbaycan), Rusya, Gürcistan, Almanya ve Libya’ya fidan göndermiş bulunmaktayız.
2018 yılından itibaren sadece fidan ihracatı yapmakla kalmayıp bu ülkelerde anahtar teslim kapama meyve bahçeleri de kuruyoruz. Meyvecilik, fidan üretimi, fidan sağlığı, çeşit/anaç ıslahı vb. konularda üniversiteler, araştırma enstitüleri, il/ilçe tarım müdürlükleri, Tarım ve Orman Bakanlığımızın ilgili birimleri ile ortak çalışmalar ve projeler yürütmekteyiz. Şimdiki süreçte ürün yelpazemize dış mekân süs bitkilerini de ekledik ve bu doğrultuda Avrupa’da çözüm ortaklığı yapacağımız partner arayışımız var”
Islah Çalışmalarına Büyük Önem Veriyoruz
Bademli Kooperatifi olarak “Özel Sektör Tarımsal Araştırma Kuruluşu Unvanı” aldıklarını belirten Başkan Nallı, bu çalışmalar doğrultusuna yerli çeşitlerin ıslah çalışmalarıyla çeşit özelliklerini belirleyerek şimdiye kadar dut, erik, ceviz, ayva çeşidini ve bir ceviz anacını tescillediklerini belirterek “Piyasaya yerli yeni bir ceviz çeşidi kazandırmak için, 3 yıl boyunca yaptığımız çalışmalar neticesinde ‘Potamia Erdin’ isimli ceviz çeşidimizin Tarım ve Orman Bakanlığımız tarafından 2018 yılında tescili onaylanmıştır.
2019 yılında koruma altına aldırdığımız bu çeşidimiz şuanda koruma altında olan tek yerli ceviz çeşididir. Ayrıca Danışmanımız Prof. Dr. Yasemin EVRENOSOĞLU ile 20 yıla yakın bir süredir birlikte çalışmalarını yaptığımız ‘Ateş Yanıklığı Hastalığı’na Dayanıklı Yeni Armut Çeşitlerinin Islahı’ adlı projemiz 2018 yılından itibaren sonuçlarını vermeye başlamıştır.
Bu projede elde ettiğimiz Ateş Yanıklığı hastalığına dayanıklılık derecesi farklı olan, piyasada önem arz edecek çeşitlerimizin seçimine devam etmekteyiz. Dayanıklılık, lezzet vb. konularda çok değerli armut çeşitlerimizden 13 tanesinin Tarım ve Orman Bakanlığımıza tescil başvurusu yapılmıştır. 4 çeşidimizin tescili onaylanmış, 9 çeşidimizin tescil süreci devam etmektedir.
‘Ateş Yanıklığına Dayanıklı Armut Çeşit Islahı’ projemiz, fidancılık konusunda bilgi alışverişinde bulunduğumuz Amerika Merkezli AIGN (Associated International Group of Nurseries) kuruluşunun, dünyada armut türünde bu tarz çeşit ıslahı çalışmaları yapılmadığından dikkatini çekmiştir. Bu kuruluşun meyvecilik ve fidancılık konusunda uzmanlaşmış 12 farklı ülkeden partnerleri bulunmaktadır. Kooperatif olarak bizlerde 13. partnerleri olmak için ilk adımımızı atmış bulunuyoruz. AIGN kuruluşunun genel sekreteri ve başkan yardımcısı 2021 yılında Kooperatifimizi ziyaret etmiştir.
Armut türünde yapmış olduğumuz ıslah çalışması sonucunda elde ettiğimiz armut çeşitleri arasından hep birlikte piyasada değeri olabilecek 13 çeşidin seçimini gerçekleştirdik. Seçilen bu 13 çeşit adayımız, AIGN kuruluşunun talebi üzerine Avustralya, Güney Afrika ve Belçika’ya üretim materyali (aşı kalemi) gönderilerek deneme bahçeleri kuruldu.
Bu sayede ıslahını yaptığımız meyve çeşitlerinin Amerika, Avrupa ve başka ülkelere tanıtımlarını yaparak pazarlanması konusunda olumlu ilerlemeler gerçekleşmesini beklemekteyiz. AIGN kuruluşu ile yaptığımız iş birliği neticesinde piyasa için önemli olabilecek yeni çeşitlerin denenmesi ve yeni pazarlara ulaşılması amacıyla da yeni meyve çeşitlerinin Ülkemiz koşullarında denenmeye başlanması planlanmış olup ilk olarak ‘Areko’ kiraz çeşidinin deneme bahçesini kurmuş bulunmaktayız”
İleri Mühendislik Alanında Yatırımlar Yapılıyor
Meyve fidancılığının en önemli üretim girdisinin Anaç olduğunu belirten Hurşit Nallı, son yıllarda meyve bahçelerinin kurulmasında; erkencilik sağlaması, sık dikime uygun olması, bakım işlemlerinin kolay yapılması, meyve kalitesi ve verimin yüksek olmasından dolayı tam bodur-yarı bodur anaçların tercih edildiğini söyledi.
Fidan üreticilerinin bu anaçları yurtdışından temin etme zorunluluğu nedeniyle kendi Doku Kültürü Laboratuvarlarını kurduklarını belirten Başkan Hurşit Nallı, “2012 yılında kurduğumuz Doku Kültürü Laboratuvarında kendi klon anaçlarımızın üretimini yapmaya başladık. Bu sayede üreticilerimizin dışa bağımlılığı ortadan kaldırılmıştır. Doku Kültürü Laboratuvarımızda, Vlach ceviz anacı ve UCB-1 antepfıstığı anacı ile ilgili de ar-ge çalışmaları yapılmış olup 4 yıldan bu yana seri olarak üretimlerini yapmaktayız. Dünya da önemli bir yere sahip olan Vlach ceviz anacını, Ülkemizde kayıt altına aldırmak amacıyla 2018 yılında tescil başvurusu yaptık ve 2023 yılının mart ayında da tescili onaylanmıştır.”
Süs Bitkisinde de Atılım Yapıyoruz
Kooperatif olarak dış mekân süs bitkisi alanına yönelerek önemli yatırımlar yaptıklarının altını çizen Hurşit Nallı, sözlerine şöyle devam etti: “Biz, dünya standartlarına uygun kalite yönetim sistemleriyle sertifikalandırılmış bir kuruluş olarak, süs bitkileri konusunda iddialı projelere imza atıyoruz. Bu kapsamda gerçekleştirdiğimiz çalışmalarla, Türkiye’nin her yerine çalı grubu ve ağaç grubu başta olmak üzere dış mekân süs bitkisi uygulamaları yapıyoruz. Özellikle doku kültürü laboratuvarımızda yürüttüğümüz Ar-Ge çalışmalarıyla, klon anacı ve çoğaltımı zor olan peyzajda sıkça kullanılan dış mekân süs bitkilerinin üretimine odaklanmış durumdayız.
Ayrıca, doğal kaynakları koruma hedefimizle, kuraklığa dayanıklı bitkilerin üretimine yönelik çabalarımızı sürdürüyoruz. Genç Fide Üretim Tesisimizde, yıllık 12 milyon adet fide üretimi gerçekleştirilerek, bölgedeki süs bitkisi talebinin büyük bir kısmını karşılıyoruz. Sadece üretim yapmakla kalmayıp aynı zamanda süs bitkisi üreticilerine teknik destek ve eğitimler sunarak sektördeki bilinci artırıyoruz. Bu projelerle biz, süs bitkisi üretiminde sürdürülebilir, çevreci ve kaliteli bir anlayışı benimseyerek bölge ekonomisine katkı sağlamayı amaçlıyoruz. Ayrıca çalışmalarımızı yurtdışı pazarında da sürdürmek istiyoruz. Bu doğrultuda önümüzdeki günlerde çözüm ortaklığı yapacak kuruluşlarla görüşmelerimiz devam ediyor”
